DCI
ศูนย์พุทธศาสตร์ศึกษา
DCI
ศูนย์พุทธศาสตร์ศึกษา
Manuscripts
The Jewels of Transcendental Wisdom
โครงการพระไตรปิฎกวิชาการ
แม้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะเสด็จดับขันธปรินิพพานนานมาแล้ว แต่พระสัทธรรมคำสอนของพระองค์ ได้รับการสืบทอดเรื่อยมา ในยุคแรกเหล่าพุทธสาวกสืบทอดพุทธธรรมด้วยการสวดทรงจำ เรียกว่า มุขปาฐะ ต่อมาราวปี พ.ศ. 400 เศษ จึงมีการบันทึกพระธรรมวินัยลงในใบลานเป็นครั้งแรก ณ อาโลกเลณสถาน ประเทศศรีลังกา นับแต่นั้นคัมภีร์พระไตรปิฎก รวมทั้งคัมภีร์อรรถกถา ฎีกา อนุฎีกา จึงได้รับการสืบทอดโดยการจารคัดลอกลงในคัมภีร์ใบลานสืบต่อกันมา
ปัจจุบันอาจแบ่งคัมภีร์ใบลานออกเป็น 4 สายจารีตใหญ่ ได้แก่ คัมภีร์ใบลานอักษรสิงหล คัมภีร์ใบลานอักษรพม่า คัมภีร์ใบลานอักษรขอม และคัมภีร์ใบลานอักษรธรรม
แต่เมื่อกาลเวลาผ่านไปคัมภีร์ใบลานจำนวนมากได้ผุกร่อนเสื่อมสลาย บ้างก็สูญหาย บ้างก็ถูกทำลายไปอย่างน่าเสียดาย และผู้ที่สามารถอ่านอักษรโบราณนับวันก็มีน้อยลงทุกที อีกทั้งคัมภีร์ที่เก็บรักษาไว้ในแหล่งต่าง ๆ ก็ไม่ได้ถูกนำมาศึกษาในวงกว้าง ด้วยตระหนักถึงสภาวการณ์ดังกล่าว วัดพระธรรมกาย จึงจัดตั้ง โครงการพระไตรปิฎกวิชาการ ขึ้นในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2553 โดยมีวัตถุประสงค์ ดังนี้
- เพื่ออนุรักษ์คัมภีร์ใบลานให้คงอยู่เป็นมรดกธรรมของโลกไปตลอดชั่วกาลนาน
- เพื่อจัดทำฐานข้อมูลพระไตรปิฎก ที่สามารถเชื่อมโยงเนื้อความกับภาพถ่ายคัมภีร์ใบลานโดยตรง เป็นการอำนวยความสะดวกในการศึกษาค้นคว้าพระไตรปิฎกให้กับนักวิชาการด้านพระพุทธศาสนาทั่วโลก
- เพื่อเผยแพร่พระไตรปิฎกฉบับวิชาการที่มีเนื้อหาถูกต้องและสมบูรณ์ที่สุด เพื่อประโยชน์ในการศึกษาค้นคว้า
การดำเนินงาน
ขั้นตอนที่ 1 การสำรวจและถ่ายภาพคัมภีร์ใบลานเป็นไฟล์ดิจิทัล
ศูนย์รวบรวมและอนุรักษ์คัมภีร์ใบลาน (Center for the Preservation of Ancient Manuscripts : CPAM)
ทำการสำรวจและถ่ายภาพคัมภีร์ใบลาน 4 สายจารีตหลักทั้งในและต่างประเทศ ขั้นตอนการถ่ายภาพมีดังนี้
- คัดเลือกใบลาน
- ลงทะเบียนข้อมูลใบลาน
- อ่านบันทึกท้ายใบลานเพื่อหาอายุและชื่อผู้จาร
- ทำความสะอาด
- ตรวจสอบลำดับหน้าใบลาน
- ถ่ายภาพด้วยอุปกรณ์ที่ทันสมัยคุณภาพสูง
ในปัจจุบันโครงการฯ ได้ทำความร่วมมือกับเจ้าของใบลานจากที่ต่าง ๆ และได้รับความอนุเคราะห์ให้บันทึกภาพคัมภีร์ใบลานจำนวนหลายพันชุดเป็นไฟล์ภาพดิจิทัล เป็นการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานต้นฉบับที่มีอายุเก่าแก่และเปราะบาง ทั้งนี้เพราะนักวิชาการหรือผู้ที่สนใจสามารถเรียกไฟล์ภาพขึ้นมาดูโดยไม่ต้องเดินทางไปถึงแหล่งคัมภีร์ ช่วยลดการสัมผัสและรบกวนใบลานต้นฉบับ อันอาจทำให้เกิดความเสียหายได้ ที่สำคัญคือในอนาคตแม้คัมภีร์ใบลานต้นฉบับจะเสื่อมสลายไปตามกาลเวลา แต่ไฟล์ภาพดิจิทัลจะยังคมชัด เหมือนจริง และเป็นคุณูปการต่อการศึกษาค้นคว้าในภายภาคหน้า
ขั้นตอนที่ 2 การคัดเลือกคัมภีร์ใบลานและการจัดทำฐานข้อมูลพระไตรปิฎก
คัมภีร์ใบลานแต่ละสายอักษรจะมีธรรมเนียมการจารคัดลอกที่แตกต่างกัน และภายในสายอักษรเดียวกันก็สามารถแบ่งสายย่อยได้อีก นักวิชาการของโครงการฯ จะคัดเลือกตัวแทนคัมภีร์ใบลาน 4 สายอักษร จารีตละ 5 ชุด รวม 20 ชุด แล้วให้เจ้าหน้าที่ ศูนย์ศึกษาคัมภีร์โบราณ (Center for the Study of Ancient Manuscripts : CSAM) ในประเทศไทย เมียนมา กัมพูชา และศรีลังกาปริวรรตถ่ายถอดเนื้อความพระไตรปิฎกบาลีจากอักษรท้องถิ่นเป็นอักษรบาลีโรมันลงในฐานข้อมูลอินเทอร์เน็ตผ่านระบบออนไลน์ เพื่อจัดทำเป็นฐานข้อมูลของคัมภีร์ใบลานฉบับนั้น ๆ โดยใบลานแต่ละหน้าจะมีเจ้าหน้าที่อ่านเนื้อความและป้อนข้อมูลอย่างน้อย 2 คนขึ้นไป และจะเทียบเคียงด้วยโปรแกรมคอมพิวเตอร์ที่ออกแบบมาโดยเฉพาะเพื่อป้องกันการผิดพลาด ต่อจากนั้นจะมีผู้เชี่ยวชาญอ่านตรวจทานความถูกต้องอีกครั้งหนึ่ง เพื่อให้แน่ใจว่าข้อมูลมีความถูกต้องสมบูรณ์ตรงตามใบลานต้นฉบับทุกประการ
ขั้นตอนที่ 3 การตรวจชำระเนื้อหาพระไตรปิฎก
ข้อมูลปริวรรตจากประเทศต่าง ๆ จะถูกส่งมาเก็บรวมไว้ ณ อาคาร 100 ปี คุณยายอาจารย์มหารัตนอุบาสิกาจันทร์ ขนนกยูง วัดพระธรรมกาย และสร้างตารางเปรียบเทียบคัมภีร์ใบลานทุกชุดคำต่อคำ พร้อมทั้งแสดงผลวิเคราะห์และรายงานเพื่อให้นักวิชาการ ศูนย์วิจัยพระไตรปิฎก (Tipitaka Research Center : TRC) ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญคัมภีร์พุทธศาสนาและภาษาบาลีจากหลากหลายประเทศทำการศึกษาเปรียบเทียบตามหลักวิชาคัมภีร์โบราณ และนำเสนอแลกเปลี่ยนความเห็นเป็นประจำทุกสัปดาห์ จากนั้นจะส่งเนื้อหาให้ผู้เชี่ยวชาญด้านภาษาบาลี–สันสกฤตและการตรวจชำระที่เป็นที่ยอมรับในวงการรับรองในขั้นสุดท้าย
ขั้นตอนที่ 4 การเผยแพร่พระไตรปิฎกฉบับวิชาการ
โครงการฯ จะสรุปผลจากการศึกษาค้นคว้าคัมภีร์ใบลานทุกสายจารีตและจัดพิมพ์เป็น “พระไตรปิฎกฉบับวิชาการ” เผยแพร่ในระบบออนไลน์ เนื้อหาประกอบด้วย
- พระไตรปิฎกภาษาบาลี พร้อมเชิงอรรถของคำอ่านจากคัมภีร์ใบลานทุกชุด
- ภาพถ่ายหน้าคัมภีร์ใบลาน ที่เชื่อมโยงอยู่กับเนื้อความในพระไตรปิฎก ซึ่งผู้ใช้สามารถดึงภาพใบลานขึ้นมาอ่านค้นคว้าได้ตามต้องการ
- ลิงก์เชื่อมโยงไปพระไตรปิฎกฉบับอื่น และบทความทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง
นอกจากการจัดทำพระไตรปิฎกฉบับวิชาการแล้ว โครงการ ฯ ยังได้รวบรวม เรียบเรียงและเผยแพร่องค์ความรู้ต่างๆ ที่ได้จากการทำงานอย่างทุ่มเท และจัดงานด้านวิชาการเป็นประจำอย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลามากกว่า 10 ปี
